କୃତ୍ରିମ ବୁଦ୍ଧି (AI): ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ନୂଆ ସାଥୀ, ଭବିଷ୍ୟତର ଉତ୍ସାହ
ପିଲାମାନେ, ଆଜି ଆମେ ଏମିତି ଏକ ଜାଦୁକାରୀ ଦୁନିଆ ବିଷୟରେ କହିବା ଯାହା ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ସବୁକିଛିକୁ ବୁଝିବାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ – ଏହି ଦୁନିଆ ହେଉଛି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ। ଆଉ ଏହି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନକୁ ଆହୁରି ସହଜ ଓ ରୋଚକ କରିବା ପାଇଁ ଆସିଛି ଆମର ନୂଆ ସାଥୀ – କୃତ୍ରିମ ବୁଦ୍ଧି ବା Artificial Intelligence (AI)। ଫେର୍ମି ନ୍ୟାସନାଲ ଆକ୍ସେଲରେଟର ଲ୍ୟାବୋରେଟୋରି (Fermi National Accelerator Laboratory) ତରଫରୁ ୨୯ ଜୁଲାଇ ୨୦୨୫ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ଲେଖା ଆମକୁ ଏହି ବିଷୟରେ ଅନେକ କିଛି କହିଛି।
ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ କଣ?
ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଶାଖା ଯାହା ପଦାର୍ଥ (matter) ଏବଂ ଏହାର ଗତି (motion) ଓ ଶକ୍ତି (energy) ବିଷୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ। ଆମେ ଯାହା କିଛି ଦେଖୁ, ଛୁଉଁ, ଅନୁଭବ କରୁ – ସେ ସବୁ କିଛି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ଗଛ, ପଥର, ପାଣି, ହାୱା, ଆଉ ଏପରିକି ଆମ ଶରୀର ମଧ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ। ଏହି ପଦାର୍ଥ ଗୁଡିକ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି, ସେମାନେ କାହିଁକି ଏପରି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି, ଏବଂ ସେମାନେ କିପରି ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି – ଏହି ସବୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ଦେଇଥାଏ।
AI କଣ?
AI ହେଉଛି କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ଏପରି ଏକ ପ୍ରକାର ଯାହା ମଣିଷ ଭଳି ଭାବିବା, ଶିଖିବା ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ସକ୍ଷମ। ଏହା ଏକପ୍ରକାର ‘କୃତ୍ରିମ ମସ୍ତିଷ୍କ’ ଭଳି, ଯାହାକୁ ଆମେ ବହୁତ ଜଟିଳ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ତାଲିମ ଦେଇପାରୁ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଆପଣ ମୋବାଇଲରେ ଯେଉଁ ଭଏସ୍ ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି, ତାହା ମଧ୍ୟ ଏକ AI।
ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ AI ର ଭୂମିକା:
ଫେର୍ମି ଲ୍ୟାବର ଲେଖା ଅନୁସାରେ, AI ଆମକୁ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ। କିପରି?
-
ବଡ଼ ତଥ୍ୟକୁ ବୁଝିବା (Understanding Big Data): ଆଜିକାଲି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ବହୁତ ବଡ଼ ବଡ଼ ଲ୍ୟାବରେ ଗବେଷଣା କରୁଛନ୍ତି। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, କଣିକା ଧକ୍କାକାରୀ (particle colliders) ଯେଉଁଠାରେ ପରମାଣୁରୁ ବି ଛୋଟ ଛୋଟ କଣିକାକୁ ବହୁତ ଜୋରରେ ଧକ୍କା କରାଯାଏ, ସେଥିରୁ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ବାହାରିଥାଏ। ଏହି ସବୁ ତଥ୍ୟକୁ ମଣିଷ ପାଇଁ ବୁଝିବା ବହୁତ କଷ୍ଟକର। ଏଠାରେ AI କାମ ଆସେ। AI ଏହି ବିରାଟ ତଥ୍ୟକୁ ଶୀଘ୍ର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି, ସେଥିରୁ ଗୁପ୍ତ ସୂଚନା ବାହାର କରି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ‘ଡିଟେକ୍ଟିଭ’ ଭଳି କାମ କରେ, ଯାହା ଲୁଚିଥିବା ସତ୍ୟକୁ ଖୋଜି ବାହାର କରେ।
-
ନୂଆ ଜାଣିବା (Discovering New Things): AI ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ ନୂଆ ନୂଆ ଜିନିଷ ଖୋଜି ବାହାର କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, AI ନୂଆ ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ, ମାମଲା (materials) ର ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିବାରେ, ଏବଂ ଅଜଣା ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର ବୁଝିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଏହା ଏକପ୍ରକାର ‘ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା’ ଭଳି, ଯାହା ଆମକୁ ଅଜଣା ଦୁନିଆର ଦ୍ୱାର ଖୋଲିଦିଏ।
-
ଗବେଷଣାକୁ ସହଜ କରିବା (Simplifying Research): AI ଗବେଷଣାକୁ ଅଧିକ ସୁଗମ କରିପାରେ। ଏହା ଜଟିଳ ଗଣନା (complex calculations) କରିବାରେ, ପରୀକ୍ଷଣ (experiments) ଡିଜାଇନ କରିବାରେ, ଏବଂ ତଥ୍ୟକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ଏହା ଏକ ‘ସହକାରୀ’ ଭଳି, ଯାହା ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ କାମରେ ସକ୍ଷମ କରିଥାଏ।
AI କିପରି ବାଧା ଦେଇପାରେ? (How AI can hinder?)
ଲେଖାରେ ଏହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି ଯେ AI କେବଳ ସାହାଯ୍ୟ ହିଁ କରେ ନାହିଁ, ଏହା ବାଧା ମଧ୍ୟ ଦେଇପାରେ। କିପରି?
-
ଅଧିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା (Over-reliance): ଯଦି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ AI ଉପରେ ଅଧିକ ନିର୍ଭର କରିଯାଆନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନେ ନିଜେ ଭାବିବା ବନ୍ଦ କରିଦେଇପାରନ୍ତି। ଏହା ଏକପ୍ରକାର ‘ମସ୍ତିଷ୍କର ଅଳସୁଆପଣ’ ଭଳି।
-
ଭୁଲ ତଥ୍ୟ (Misinformation): AI ଯଦି ଭୁଲ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ତାଲିମ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ଭୁଲ ଫଳ ଦେଇପାରେ। ଏହା ଏକ ‘ଗୁଞ୍ଜନ’ ଭଳି, ଯାହା ଠିକ ରାସ୍ତାକୁ ବଦଳାଇଦିଏ।
-
ଗୋପନୀୟତା (Privacy): AI ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ତଥ୍ୟର ଗୋପନୀୟତା ମଧ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ପ୍ରଶ୍ନ।
ଆମ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବାର୍ତ୍ତା:
ପିଲାମାନେ, ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ଯାତ୍ରା। AI ଆମର ଏହି ଯାତ୍ରାରେ ଏକ ନୂଆ ଉତ୍ସାହ ଭରିଦେବ। ଆମେ ଯଦି AI କୁ ସଠିକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା, ତେବେ ଆମେ ଅନେକ ନୂଆ ଜିନିଷ ଆବିଷ୍କାର କରିପାରିବା। ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ବହିରେ ପଢ଼ିବା ଭଳି କଥା ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ପ୍ରାୟୋଗିକ ବିଷୟ। ତେଣୁ, ଆଜି ହିଁ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହୀ ହୁଅନ୍ତୁ, AI ବିଷୟରେ ଜାଣନ୍ତୁ, ଏବଂ ନିଜ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ କରନ୍ତୁ। କେଜାଣି, ଆପଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେହି ଜଣେ ଭବିଷ୍ୟତର ମହାନ୍ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନୀ ହୋଇପାରନ୍ତି, ଯିଏ AI ସାହାଯ୍ୟରେ ସାରା ବିଶ୍ୱ ପାଇଁ ନୂଆ ଲଢ଼ାଣୀ ଖୋଲିଦେବ!
How AI can help (and hopefully not hinder) physics
ଏଆଇ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଛି।
Google Gemini ରୁ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି:
2025-07-29 14:50 ରେ, Fermi National Accelerator Laboratory ‘How AI can help (and hopefully not hinder) physics’ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଲେଖନ୍ତୁ, ଯାହା ପିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଏବଂ ଅଧିକ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ। ଦୟାକରି କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ।