ଆମ ବିଶ୍ୱର ଅଦୃଶ୍ୟ ସହୃଦୟ – ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ଏବଂ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିବା ପ୍ରତିବିମ୍ବ!
ତୁମେ କେବେ ଭାବିଛ କି, ଆମର ଏହି ବିଶ୍ୱ କେବଳ ଗୋଟିଏ ପଟେ ଅଛି? ଅର୍ଥାତ୍, ଯାହା କିଛି ଆମେ ଦେଖୁ, ସେସବୁ କେବଳ ‘ବସ୍ତୁ’ (matter) ଦ୍ୱାରା ତିଆରି? କିନ୍ତୁ ଯଦି କୁହାଯାଏ ଯେ, ଏକ ସମୟରେ ବିଶ୍ୱରେ ବସ୍ତୁ ଏବଂ ‘ପ୍ରତିବିମ୍ବ’ (antimatter) ସମାନ ଭାବରେ ଥିଲେ, ତୁମର କଣ ଲାଗିବ? ଏହା ଶୁଣିବାକୁ ଟିକିଏ ଅଜବ ଲାଗୁଥିଲେ ବି, ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଖୋଜୁଛନ୍ତି।
କଣ ଏହି ପ୍ରତିବିମ୍ବ?
ପ୍ରତିବିମ୍ବ ହେଉଛି ବସ୍ତୁର ଏକ ପ୍ରକାର ‘ଆଇନା’ (mirror image)। ଭାବୁଛ, ତୁମର ଡାହାଣ ହାତ ତୁମର ପ୍ରତିବିମ୍ବରେ ବାମ ହାତ ହୋଇଯାଏ, ଠିକ୍ ସେମିତି ହିଁ ପ୍ରତିବିମ୍ବର କଣିକାମାନେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁର କଣିକାମାନଙ୍କର ବିପରୀତ ଗୁଣ ଧାରଣ କରନ୍ତି। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଆମ ଶରୀର ଏବଂ ଏହି ବିଶ୍ୱର ସବୁକିଛି ଇଲେକ୍ଟ୍ରନ୍ (electron) ଭଳି କଣିକା ଦ୍ୱାରା ତିଆରି। ଇଲେକ୍ଟ୍ରନର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ହେଉଛି ପୋଜିଟ୍ରନ୍ (positron), ଯାହାର ବିଦ୍ୟୁତ ଆବେଶ (electric charge) ଇଲେକ୍ଟ୍ରନର ବିପରୀତ। ଏହି ଦୁଇ କଣିକା ଯଦି ମିଶିଯାଆନ୍ତି, ତେବେ ଦୁହେଁ ହିଁ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇ ଶକ୍ତିରେ (energy) ପରିଣତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି।
ବିଶ୍ୱରେ ବସ୍ତୁ ହିଁ କାହିଁକି ରହିଗଲା?
ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ବିଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟି (Big Bang) ସମୟରେ ବସ୍ତୁ ଏବଂ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସମାନ ଭାବରେ ତିଆରି ହୋଇଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା, ଯଦି ଏହା ସତ, ତେବେ ଆଜି ଆମେ କାହିଁକି କେବଳ ବସ୍ତୁ ଦ୍ୱାରା ତିଆରି ବିଶ୍ୱରେ ରହୁଛୁ? ପ୍ରତିବିମ୍ବ କୁଆଡେ ଗଲା? ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଟି ବିଜ୍ଞାନର ସବୁଠାରୁ ବଡ ରହସ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ। ଯଦି ବସ୍ତୁ ଏବଂ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସମାନ ଭାବରେ ଥିଲେ, ତେବେ ଉଭୟ ଉଭୟଙ୍କୁ ଭେଟି ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବା କଥା, ଏବଂ ଆଜି ଆମ ବିଶ୍ୱରେ କିଛି ବି ରହି ନଥାନ୍ତା। କିନ୍ତୁ ଆମେ ଅଛୁ, ତେବେ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, କୌଣସି କାରଣରୁ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତିବିମ୍ବଠାରୁ ଟିକିଏ ଅଧିକ ଥିଲା।
ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ: ସେହି ରହସ୍ୟମୟ କଣିକା
ଏହି ରହସ୍ୟର ଉତ୍ତର ଖୋଜିବା ପାଇଁ ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି। ନିକଟରେ, ଫର୍ମି ଲାବୋରେଟୋରୀ (Fermi National Accelerator Laboratory) ର ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଏକ ମହତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ସେମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଏହି ଅଦୃଶ୍ୟ କଣିକା ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ (Neutrino) ହୋଇପାରେ ଆମ ବିଶ୍ୱର ଏହି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିବା ପ୍ରତିବିମ୍ବର ରହସ୍ୟର ଚାବିଠ।
ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ କଣ?
ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ହେଉଛି ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟ ଏବଂ ପ୍ରାୟ କୌଣସି ପଦାର୍ଥ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନକରିବା ଭଳି କଣିକା। ସେମାନେ ବହୁତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇଥାନ୍ତି ଏବଂ ବିଶ୍ୱରେ ସର୍ବତ୍ର ବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି। ସୂର୍ଯ୍ୟ, ତାରାମାନଙ୍କ ଠାରୁ ଏବଂ ଆମ ପୃଥିବୀରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ତିଆରି ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କର ଭୌତିକ ଗୁଣଗୁଡିକ ବହୁତ କମ ଥିବାରୁ, ସେମାନଙ୍କୁ ଠାବ କରିବା ବହୁତ କଠିନ।
ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ଏବଂ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ସମ୍ପର୍କ କଣ?
ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଏକ ତତ୍ତ୍ୱ (theory) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛନ୍ତି ଯେ, ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ଏବଂ ତା’ର ପ୍ରତିବିମ୍ବ, ଯାହାକୁ ଆଣ୍ଟି-ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ (anti-neutrino) କୁହାଯାଏ, ସେମାନଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ଗୁଣ ରହିଛି। ଏହି ଗୁଣର ନାମ ହେଉଛି “ମିକ୍ସିଙ୍ଗ” (mixing)। ସାଧାରଣ କଣିକାମାନଙ୍କ ଭଳି ନୁହେଁ, ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ଏବଂ ଆଣ୍ଟି-ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ନିଜେ ନିଜେ ହିଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ (oscillate) ହୋଇପାରନ୍ତି। ଅର୍ଥାତ୍, ଏକ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ କିଛି ସମୟ ପରେ ଏକ ଆଣ୍ଟି-ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇପାରେ, ଏବଂ ଠିକ୍ ସେମିତି ହିଁ ଆଣ୍ଟି-ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ମଧ୍ୟ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇପାରେ।
ଏହା କିପରି ବିଶ୍ୱର ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିବା ପ୍ରତିବିମ୍ବକୁ ବୁଝାଇବ?
ବିଶ୍ୱର ଆରମ୍ଭରେ, ଯେତେବେଳେ ଅନେକ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯାଉଥିଲା, ସେତେବେଳେ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋମାନେ କୌଣସି କାରଣରୁ ଟିକିଏ ଅଧିକ ଭାବରେ ଏପରି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲେ ଯେ, ତାଙ୍କର କିଛି ପ୍ରତିବିମ୍ବ (ଆଣ୍ଟି-ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ) ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯାଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ବସ୍ତୁ କଣିକା (ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ) ଟିକିଏ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ରହିଗଲେ। ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋମାନେ ହିଁ ବୋଧହୁଏ ଧୀରେ ଧୀରେ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୋଇ ଆଜିର ବିଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି।
ଏହି ଗବେଷଣା ଆମ ପାଇଁ କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ?
ଏହି ଗବେଷଣା ଆମ ବିଶ୍ୱର ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ତା’ର ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ବୁଝିବାରେ ଆମକୁ ବହୁତ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ। ଏହା ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ବଡ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି। ଯଦି ଆମେ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋମାନଙ୍କର ଏହି ଗୁଣକୁ ଭଲଭାବେ ବୁଝିପାରୁ, ତେବେ ଆମେ ଆମ ବିଶ୍ୱର କିଛି ମୁଖ୍ୟ ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିପାରିବା।
ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା କାହିଁକି ଆଗ୍ରହୀ?
- ଅଦୃଶ୍ୟ କଣିକାର ମାୟାଜାଲ: ତୁମେ କଣ ଜାଣିଛ, ତୁମ ଭିତର ଦେଇ ପ୍ରତି ସେକେଣ୍ଡରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋ ଯାଉଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ତୁମେ ତାକୁ ଜାଣିପାରୁନା? ଏହା କେତେ ମଜାଦାର କଥା, ନୁହେଁ କି?
- ଆଇନା ବିଶ୍ୱ: ଏହି ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଧାରଣା ତୁମକୁ ଗୋଟିଏ କଳ୍ପନା ରାଜ୍ୟକୁ ନେଇଯିବ। ତୁମେ ଭାବିପାରିବ, ଯଦି ଏକ ସମୟରେ ଏପରି ଏକ ବିଶ୍ୱ ଥିଲା, ତେବେ ତାହା କିପରି ଥିଲା?
- ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ କିପରି କାମ କରନ୍ତି: ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ କିପରି କଠିନ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଖୋଜନ୍ତି, ଏହା ତା’ର ଏକ ଉଦାହରଣ। ସେମାନେ ଅନେକ ପରୀକ୍ଷା କରି, ତତ୍ତ୍ୱ ତିଆରି କରି ଏବଂ ନୂଆ ନୂଆ କଣିକା ବିଷୟରେ ଜାଣି ଆମକୁ ଏହିସବୁ କଥା କହନ୍ତି।
- ଭବିଷ୍ୟତର ଆବିଷ୍କାର: ତୁମ ମଧ୍ୟରୁ କେହି କେହି ଆଗକୁ ଯାଇ ଏପରି ଆବିଷ୍କାର କରିପାରିବ। ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ଅନନ୍ତ ଯାତ୍ରା, ଏବଂ ତୁମେ ତା’ର ଏକ ଅଂଶ ହୋଇପାରିବ।
ତେଣୁ, ଆମ ବିଶ୍ୱର ଏହି ଅଦୃଶ୍ୟ ସହୃଦୟ ନ୍ୟୁଟ୍ରିନୋମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କର। କେ ଜାଣେ, ତୁମର କୌତୁହଳ ହିଁ ତୁମକୁ ବିଜ୍ଞାନର ମହାସାଗରରେ ନୂଆ ନୂଆ ଦ୍ୱୀପ ଖୋଜିବାର ପ୍ରେରଣା ଦେଇପାରେ!
How a mysterious particle could explain the universe’s missing antimatter
ଏଆଇ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଛି।
Google Gemini ରୁ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି:
2025-08-15 18:41 ରେ, Fermi National Accelerator Laboratory ‘How a mysterious particle could explain the universe’s missing antimatter’ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଲେଖନ୍ତୁ, ଯାହା ପିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଏବଂ ଅଧିକ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ। ଦୟାକରି କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ।