ବିଜ୍ଞାନର ରୋମାଞ୍ଚକର ଦୁନିଆ: ଗତିଶୀଳ ମଡେଲିଂ ଏବଂ ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା
ଏକ ମଜାଦାର ଘଟଣା ଘଟିବାକୁ ଯାଉଛି! ୨୦୨୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୩୧ ତାରିଖ ରାତି ୧୦ଟାରେ, ହଙ୍ଗେରୀ ଏକାଡେମୀ ଅଫ୍ ସାଇନ୍ସେସ (Hungarian Academy of Sciences) ଠାରେ ଜଣେ ମହିଳା ବୈଜ୍ଞାନିକ, ଡକ୍ଟର ହାଙ୍ଗୋସ୍ କାଟାଲିନ୍ (Hangos Katalin), ଏକ ବିଶେଷ ଅଧିବେଶନରେ ତାଙ୍କର ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଅନୁଭୂତି ଆମ ସହ ବାଣ୍ଟିବେ। ତାଙ୍କ ଅଧିବେଶନର ବିଷୟ ହେଉଛି “ଗତିଶୀଳ ମଡେଲିଂ – ଯାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରଣାଳୀର ମୂଳ ନୀତିକୁ ଅସମାନ ରୂପକ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତତ୍ତ୍ୱରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା” (Dinamikus modellezés – mérnöki alapelvek használata a nemlineáris rendszer- és irányításelméletben)। ଏହି ଅଧିବେଶନଟି ଛୋଟ ପିଲାଙ୍କ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଯୁବ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ମୌକା, ଯାହା ବିଜ୍ଞାନର ରୋମାଞ୍ଚକର ଦୁନିଆକୁ ସେମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଆଣିବ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ନୂଆ କୌତୁହଳ ଜାଗ୍ରତ କରିବ।
ଗତିଶୀଳ ମଡେଲିଂ କଣ? ଏହା କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ?
କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ଆପଣ ଏକ ଖେଳନା ଗାଡି ତିଆରି କରୁଛନ୍ତି। ଏହି ଗାଡି କିପରି ଚାଲିବ, କେତେ ଜୋରରେ ଗତି କରିବ, ଏବଂ ବାଧା ପାଇଲେ କଣ କରିବ – ଏସବୁ କଥା ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ କିଛି ମୌଳିକ ନିୟମ ବୁଝିବାକୁ ପଡିବ। ଏହି ମୌଳିକ ନିୟମ ଗୁଡିକ ହେଉଛି ଗଣିତ ଏବଂ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନର ନିୟମ।
“ଗତିଶୀଳ ମଡେଲିଂ” ହେଉଛି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ଏହିପରି ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର ଗତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ ଏକ ଗଣିତମୂଳକ ଛାଞ୍ଚ (mathematical model) ତିଆରି କରେ। ଏହି ଛାଞ୍ଚଟି ଏକ ଖେଳନା ଗାଡି ହୋଇପାରେ, ଏକ ବିମାନ ହୋଇପାରେ, କିମ୍ବା ଆହୁରି ଜଟିଳ କିଛି, ଯେପରିକି ପୃଥିବୀର ଜଳବାୟୁ କିମ୍ବା ଆମ ଶରୀରର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା।
ଅସମାନ ରୂପକ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତତ୍ତ୍ୱ: ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା
“ଅସମାନ ରୂପକ” (nonlinear) ଶବ୍ଦଟି ଶୁଣିଲେ ଆପଣ ଭାବିପାରନ୍ତି ଯେ ଏହା କିଛି କଷ୍ଟକର। କିନ୍ତୁ ଏହା ବାସ୍ତବରେ ବହୁତ ସରଳ। କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ଆପଣ ଏକ ରାମାପାଲିଙ୍ଗ (swing) ରେ ବସିଛନ୍ତି। ଆପଣ ଯେତିକି ବଳରେ ଠେଲିବେ, ରାମାପାଲିଙ୍ଗ ସେତିକି ଉଚ୍ଚକୁ ଉଠିବ – ଏହା ହେଉଛି “ସମାନ” (linear) ଗତି। କିନ୍ତୁ ଯଦି ଆପଣ ଖୁବ୍ ଜୋରରେ ଠେଲନ୍ତି, ତାହା ବହୁତ ଉଚ୍ଚକୁ ଉଠିବ ଏବଂ ତାହାର ଗତି ବହୁତ ଭିନ୍ନ ହୋଇଯିବ – ଏହା ହେଉଛି “ଅସମାନ” (nonlinear) ଗତି।
“ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତତ୍ତ୍ୱ” (control theory) ହେଉଛି ଏହିପରି ଗତିକୁ କିପରି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ତାହାର ବିଜ୍ଞାନ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ରାମାପାଲିଙ୍ଗକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚତାରେ ରଖିବା, କିମ୍ବା ଏକ ବିମାନକୁ ସଠିକ ମାର୍ଗରେ ଉଡାଇବା।
ଡକ୍ଟର ହାଙ୍ଗୋସ୍ କାଟାଲିନ୍ କଣ କରିବେ?
ଡକ୍ଟର ହାଙ୍ଗୋସ୍ କାଟାଲିନ୍ ତାଙ୍କ ଅଧିବେଶନରେ ଏହି “ଗତିଶୀଳ ମଡେଲିଂ” ଏବଂ “ଅସମାନ ରୂପକ” ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗୁଡିକର ଜଟିଳତାକୁ କିପରି ସରଳ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ନୀତି ଗୁଡିକ ଦ୍ୱାରା ବୁଝାଯାଇପାରେ ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବେ। ସେ ବୋଧହୁଏ ଏହିପରି କିଛି କହିବେ:
- କିପରି ଆମେ ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର ଗତିକୁ ବୁଝିପାରୁ? – ସେ କହିପାରନ୍ତି ଯେ ଆମେ ଗଣିତର ଭାଷା ବ୍ୟବହାର କରି ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ଲେଖିପାରୁ।
- କିପରି ଆମେ ଜଟିଳ ବିଷୟ ଗୁଡିକୁ ସରଳ କରିପାରୁ? – ସେ ବୁଝାଇପାରନ୍ତି ଯେ ଯଦିଓ କିଛି ଜିନିଷ ଦେଖିବାକୁ ବହୁତ ଜଟିଳ ଲାଗେ, ତାହାର ଭିତରେ କିଛି ମୌଳିକ ନୀତି ଲୁଚି ରହିଥାଏ, ଯାହାକୁ ଆମେ ମଡେଲିଂ ମାଧ୍ୟମରେ ବାହାର କରିପାରୁ।
- କିପରି ଆମେ ବିଜ୍ଞାନକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ନୂଆ ଜିନିଷ ତିଆରି କରିପାରୁ? – ସେ କହିପାରନ୍ତି ଯେ ଏହି ବିଜ୍ଞାନର ବ୍ୟବହାର କରି ଆମେ ନୂଆ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି, ନୂଆ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଠାରୁ ଭଲ ଭବିଷ୍ୟତ ତିଆରି କରିପାରୁ।
ଆପଣ କଣ ଶିଖିପାରିବେ?
ଏହି ଅଧିବେଶନଟି ଆପଣଙ୍କୁ ଏହିପରି କିଛି ବିଷୟ ଶିଖାଇବ:
- ବିଜ୍ଞାନ କେତେ ରୋମାଞ୍ଚକର! – ଆପଣ ବୁଝିପାରିବେ ଯେ ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ପାଠ ବହିରେ ଥିବା କଠିନ ସମସ୍ୟା ନୁହେଁ, ଏହା ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ସବୁ କିଛିକୁ ବୁଝିବା ଏବଂ ନୂଆ ଜିନିଷ ତିଆରି କରିବାର ଏକ ଉପାୟ।
- ଗଣିତ କେତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ! – ଆପଣ ଜାଣିବେ ଯେ ଗଣିତ କେବଳ ସଂଖ୍ୟା ଗଣିବା ପାଇଁ ନୁହେଁ, ଏହା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର ଗତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଉପକରଣ।
- ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କୁ କିପରି ବୁଝିବା? – ଆପଣ ଶିଖିବେ ଯେ କିପରି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତତ୍ତ୍ୱ ଆମକୁ ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ଆମର ଉପକାରରେ ଲଗାଇବାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
କାହିଁକି ଏହା ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ?
ଏହି ଅଧିବେଶନଟି ଏପରି ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେବ ଯେପରି ପିଲାମାନେ ସହଜରେ ବୁଝିପାରିବେ। ଡକ୍ଟର ହାଙ୍ଗୋସ୍ କାଟାଲିନ୍ ବୋଧହୁଏ ଉଦାହରଣ, ଚିତ୍ର, ଏବଂ ସରଳ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ବ୍ୟବହାର କରିବେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏହି ଜଟିଳ ବିଷୟ ଗୁଡିକ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ହୋଇ ଉଠିବ। ସେମାନେ ରାମାପାଲିଙ୍ଗ, ଖେଳନା ଗାଡି, କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରତିଦିନର ବସ୍ତୁର ଉଦାହରଣ ଶୁଣିପାରନ୍ତି, ଯାହାଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଯେ ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ଲାବୋରେଟୋରୀର ବଡ ବଡ ମେସିନ ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ନୁହେଁ।
ଏହି ଅଧିବେଶନଟି ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଭବିଷ୍ୟତରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ, ଯନ୍ତ୍ରୀ, କିମ୍ବା ଗବେଷକ ହେବା ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେବ। ସେମାନେ ଉପଲବ୍ଧି କରିବେ ଯେ ବିଜ୍ଞାନର ଜ୍ଞାନକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଆମେ ଦୁନିଆକୁ ଭଲ କିଛି କରିପାରୁ।
ଆପଣ ମଧ୍ୟ ଭାଗ ନିଅନ୍ତୁ!
ଏହି ରୋମାଞ୍ଚକର ଅଧିବେଶନରେ ଯୋଗଦେବା ପାଇଁ, ଆପଣ ଏହି ଲିଙ୍କରେ ଯାଇପାରନ୍ତି: http://mta.hu/akademiai_szekfogalok/szekfoglalo-cime-hangos-katalin-levelezo-tag-szekfoglalo-eloadasa-114489
ଆସନ୍ତୁ, ବିଜ୍ଞାନର ଏହି ଅଦ୍ଭୁତ ଯାତ୍ରାରେ ଯୋଗ ଦେଇ ନୂଆ କିଛି ଶିଖିବା ଏବଂ ଆମର ଜ୍ଞାନର ପରିସୀମାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବା।
ଏଆଇ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଛି।
Google Gemini ରୁ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି:
2025-08-31 22:00 ରେ, Hungarian Academy of Sciences ‘Dinamikus modellezés – mérnöki alapelvek használata a nemlineáris rendszer- és irányításelméletben – Hangos Katalin levelező tag székfoglaló előadása’ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଲେଖନ୍ତୁ, ଯାହା ପିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଏବଂ ଅଧିକ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ। ଦୟାକରି କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ।