ପୃଥିବୀର ଗରମ ଭିତରୁ ଶକ୍ତି: ସାଧାରଣ ଏବଂ ଉନ୍ନତ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତିର ପାର୍ଥକ୍ୟ
ଆମେ ସମସ୍ତେ ଜାଣୁ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଆମକୁ ଆଲୋକ ଓ ଉଷ୍ମତା ଦେଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଆପଣମାନେ କଣ ଜାଣନ୍ତି, ଆମ ପୃଥିବୀର ଭିତର ଭାଗ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଗରମ? ଏହି ଗରମ ପୃଥିବୀର ଭିତରୁ ଆସୁଥିବା ଉଷ୍ମତାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଆମେ ଶକ୍ତି ତିଆରି କରିପାରୁ। ଏହାକୁ କୁହାଯାଏ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି (Geothermal Energy)।
Lawrence Berkeley National Laboratory 2025 ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର 4 ତାରିଖରେ ଏକ ଲେଖା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ, ଯାହାର ଶୀର୍ଷକ ଥିଲା: “Conventional vs. Enhanced Geothermal: What’s the Difference?”। ଏହି ଲେଖାଟି ଆମକୁ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତିର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକାର ବିଷୟରେ ଜଣାଇଦିଏ: ସାଧାରଣ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି (Conventional Geothermal Energy) ଏବଂ ଉନ୍ନତ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି (Enhanced Geothermal Systems – EGS)। ଆସନ୍ତୁ, ଏହି ଦୁଇଟି ବିଷୟରେ ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝିବା।
ସାଧାରଣ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି: ପ୍ରକୃତିର ଉପହାର
ଏହା ହେଉଛି ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତିର ସବୁଠାରୁ ସାଧାରଣ ଏବଂ ସହଜ ଉପାୟ। ଏଠାରେ ଆମେ ପ୍ରକୃତି ଦ୍ୱାରା ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଗରମ ଜଳ ଏବଂ ବାଷ୍ପକୁ ବ୍ୟବହାର କରୁ।
- କିପରି କାମ କରେ: ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ କିଛି ଗଭୀରରେ, ପାଣି ଗରମ ହୋଇ ବାଷ୍ପରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଏ। ଏହି ଗରମ ବାଷ୍ପ ତରଙ୍ଗ ଭଳି ଉପରକୁ ଉଠେ। ଯେତେବେଳେ ଆମେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଗଭୀର କୂଅ ଖୋଳି ଏହି ଗରମ ବାଷ୍ପକୁ ବାହାରକୁ ଆଣୁ, ସେହି ବାଷ୍ପକୁ ଏକ ଟର୍ବାଇନ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଏହି ଟର୍ବାଇନ ଏକ ଜେନେରେଟର ସହିତ ଯୋଡି ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ବିଦ୍ୟୁତ ତିଆରି କରେ।
- କେଉଁଠାରେ ମିଳେ: ଏହି ପ୍ରକାର ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ସେହି ସବୁ ସ୍ଥାନରେ ମିଳେ ଯେଉଁଠାରେ ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ କିଛି ଗଭୀରରେ ପାଣି ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ଗରମ ହୋଇ ବାଷ୍ପରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଏ। ଆଇସଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ନ୍ୟୁଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଫିଲିପାଇନ୍ସ, ଏବଂ ଆମେରିକାର କିଛି ଅଂଶରେ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।
- ଲାଭ: ଏହା ଏକ ପରିବେଶ-ଅନୁକୂଳ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ। ଏହା କୌଣସି ପ୍ରକାର ପ୍ରଦୂଷଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ନାହିଁ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ଭାବରେ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ।
- ସମସ୍ୟା: ସାଧାରଣ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ସବୁ ଜାଗାରେ ଉପଲବ୍ଧ ନୁହେଁ। ଯେଉଁଠାରେ ଗରମ ଜଳ ଏବଂ ବାଷ୍ପ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ଉପଲବ୍ଧ, ସେଠାରେ ହିଁ ଏହା ସମ୍ଭବ।
ଉନ୍ନତ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି (EGS): ପ୍ରକୃତିକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା
ଏଠାରେ ଆମେ ଏକ ନୂଆ ଉପାୟରେ ପ୍ରକୃତିରୁ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିବା। ଯେଉଁ ସ୍ଥାନଗୁଡିକରେ ସାଧାରଣ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ସେହିଠାରେ ଉନ୍ନତ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ।
- କିପରି କାମ କରେ: EGS ରେ, ଆମେ ପ୍ରଥମେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଥିବା ଗରମ ପଥରକୁ ଖୋଜୁ। ଏହି ପଥରରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ପାଣି ନଥାଏ। ତେଣୁ, ଆମେ ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ପାଣିକୁ ଏହି ଗରମ ପଥର ଭିତରକୁ ପଠାଇ ଦେଉ। ପାଣି ଗରମ ପଥରର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଗରମ ହୋଇ ବାଷ୍ପରେ ପରିଣତ ହୁଏ। ତାପରେ, ଆମେ ଏହି ଗରମ ବାଷ୍ପକୁ ଉପରକୁ ଆଣି ବିଦ୍ୟୁତ ତିଆରି କରୁ, ଯେପରି ସାଧାରଣ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତିରେ କରାଯାଏ। ଏଥିପାଇଁ ଆମେ ପଥରରେ ଛୋଟ ଫାଟ (fractures) ତିଆରି କରିବାକୁ ପଡିପାରେ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ପାଣି ସହଜରେ ପଥର ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରିପାରିବ ଏବଂ ଗରମ ହୋଇ ବାହାରିପାରିବ।
- କେଉଁଠାରେ ମିଳେ: EGS ପ୍ରାୟ ସବୁ ଜାଗାରେ ସମ୍ଭବ, ଯେଉଁଠାରେ ପୃଥିବୀର ଭିତର ଭାଗ ଗରମ ଅଛି। ଏହା ଆମକୁ ଅଧିକ ଜାଗାରେ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ଦେବ।
- ଲାଭ: EGS ର ସବୁଠାରୁ ବଡ ଲାଭ ହେଉଛି ଏହା ଅଧିକ ଜାଗାରେ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବ। ଏହା ଏକ ପରିବେଶ-ଅନୁକୂଳ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ।
- ସମସ୍ୟା: EGS ରେ ଗଭୀର କୂଅ ଖୋଳିବା ଏବଂ ପଥରରେ ଫାଟ ତିଆରି କରିବା ଏକ ଜଟିଳ ଏବଂ ଖର୍ଚ୍ଚସାପେକ୍ଷ ପ୍ରକ୍ରିୟା। କେବେ କେବେ ଏହା ଛୋଟ ଭୂମିକମ୍ପ (seismic activity) ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ, ଯାହାର ସଠିକ୍ ତଦାରକୀ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆବଶ୍ୟକ।
ବିଜ୍ଞାନ ଆମକୁ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରୁଛି?
Lawrence Berkeley National Laboratory ର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ଉନ୍ନତ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତିକୁ ଅଧିକ ସୁଲଭ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ପାଇଁ ଗବେଷଣା କରୁଛନ୍ତି। ସେମାନେ:
- ପୃଥିବୀର ଭିତର ଭାଗର ନିର୍ମାଣକୁ ଭଲ ଭାବରେ ବୁଝିବା ପାଇଁ ନୂଆ ଉପାୟ ଖୋଜୁଛନ୍ତି।
- ପଥରରେ ଫାଟ ତିଆରି କରିବାର ସବୁଠାରୁ ଭଲ ଉପାୟ ଉଦ୍ଭାବନ କରୁଛନ୍ତି।
- EGS ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡିକର ପରିବେଶ ଉପରେ ପଡ଼ୁଥିବା ପ୍ରଭାବକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଜୁଛନ୍ତି।
ଆମର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି
ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି, ବିଶେଷ ଭାବରେ ଉନ୍ନତ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି, ଆମର ଶକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାରେ ଏକ ବଡ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ। ଏହା ଏକ ପରିବେଶ-ଅନୁକୂଳ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ, ଯାହା ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ମୁକାବିଲା କରିବାରେ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
ଆଶା କରୁଛୁ, ଏହି ଲେଖାଟି ଆପଣମାନଙ୍କୁ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ବିଷୟରେ ଏକ ଭଲ ଧାରଣା ଦେଇଥିବ। ଏହିଭଳି ଆହୁରି ଅନେକ ବିଜ୍ଞାନର ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ କଥା ଅଛି, ଯାହା ଆମ ଦୁନିଆକୁ ଅଧିକ ଭଲ କରିପାରିବ। ବିଜ୍ଞାନର ଏହି ରୋମାଞ୍ଚକର ଯାତ୍ରାରେ ଆପଣମାନେ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ହୋଇପାରନ୍ତି!
Conventional vs. Enhanced Geothermal: What’s the Difference?
ଏଆଇ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଛି।
Google Gemini ରୁ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି:
2025-09-04 15:00 ରେ, Lawrence Berkeley National Laboratory ‘Conventional vs. Enhanced Geothermal: What’s the Difference?’ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଲେଖନ୍ତୁ, ଯାହା ପିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଏବଂ ଅଧିକ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ। ଦୟାକରି କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ।