WhatsApp ରେ ସ୍କାମରୁ ବର୍ତ୍ତିବା ପାଇଁ ନୂଆ ଉପାୟ: ପିଲା ଓ ଛାତ୍ରଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସହଜ ବିଜ୍ଞାନ ଭିତ୍ତିକ ଲେଖା
ପରିଚୟ:
ଆମେ ସମସ୍ତେ WhatsApp ବ୍ୟବହାର କରୁ, ଠିକ୍ ତ? ଏହା ଆମର ବନ୍ଧୁ ଓ ପରିବାର ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ ରଖିବା ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ତମ ମାଧ୍ୟମ। କିନ୍ତୁ, ଏହି ଡିଜିଟାଲ୍ ଦୁନିଆରେ କିଛି ଖରାପ ଲୋକ ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ଠକେଇ କରିବା ପାଇଁ WhatsApp କୁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କୁ ଆମେ ‘ସ୍କାମର୍’ କହିଥାଉ। ତେବେ, Meta, WhatsApp ର ମାଲିକ, ଆମମାନଙ୍କୁ ଏହି ସ୍କାମରଙ୍କଠାରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ କିଛି ନୂଆ ଉପାୟ ଓ ଟିପ୍ସ ନେଇ ଆସିଛନ୍ତି। ଏହି ଲେଖାଟି ଛୋଟ ପିଲା ଓ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ସହଜରେ ବୁଝାଇବ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ଏହି ନୂଆ ଉପାୟ ଗୁଡିକ ବିଷୟରେ ଜଣାଇବ। ଆହୁରି ମଧ୍ୟ, ଏହା ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କ ଆଗ୍ରହ ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
Meta କ’ଣ କହୁଛି? (ସଂକ୍ଷେପରେ)
ଗତ 5 ଅଗଷ୍ଟ 2025 ରେ, Meta ଏକ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି ଯେ WhatsApp ରେ ସ୍କାମରଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ନୂଆ ଉପାୟ ଆଣୁଛନ୍ତି। ଏହି ଉପାୟ ଗୁଡିକ ଆମକୁ ଅଧିକ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବ।
ସ୍କାମ କ’ଣ? ଆମେ କାହିଁକି ସାବଧାନ ରହିବା ଉଚିତ୍?
ପିଲାମାନେ, ସ୍କାମର୍ ଙ୍କୁ ଏକ ପ୍ରକାରର ‘ଡିଜିଟାଲ୍ ଠକ’ ଭାବିପାରନ୍ତି। ସେମାନେ ନକଲି ଲୋକ ବା ନକଲି ସଂସ୍ଥା ଭାବରେ ପରିଚୟ ଦେଇ ଆପଣଙ୍କୁ ଲୋଭ ଦେଖାଇ ପାରନ୍ତି। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ସେମାନେ କହିପାରନ୍ତି ଯେ ଆପଣ ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ଇନାମ ଜିତିଛନ୍ତି, କିମ୍ବା ଏକ ଖୁବ୍ ବଡ଼ ଡିଲ୍ ପାଇବେ, କେବଳ ସେମାନଙ୍କୁ ଆପଣଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସୂଚନା (ଯେପରିକି ନାମ, ଠିକଣା, ପାସୱାର୍ଡ) ବା ଟଙ୍କା ପଠାଇବା ପାଇଁ କହିବେ। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ‘ଡିଜିଟାଲ୍ ଲୁଟେରା’ ଭଳି।
ବିଜ୍ଞାନର ସହାୟତାରେ ସ୍କାମର୍ ଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିବା:
ଆମେ ଯେପରିକି ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ଖେଳରେ ଛଦ୍ମବେଶୀ ଖେଳାଳିକୁ ଚିହ୍ନିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କର ଅସ୍ୱାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁ, ସେହିପରି WhatsApp ରେ ମଧ୍ୟ ଆମେ କିଛି ଜିନିଷ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ସ୍କାମର୍ ଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିପାରୁ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାଟି ବିଜ୍ଞାନର ‘ନିରୀକ୍ଷଣ’ (Observation) ଏବଂ ‘ଅନୁମାନ’ (Inference) ର ଏକ ଉତ୍ତମ ଉଦାହରଣ।
-
ଅଜଣା ନମ୍ବରରୁ ଆସୁଥିବା ମେସେଜ୍ (Unidentified Numbers):
- ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କଥା: ଆମେ ଯେପରି ଅଜଣା ଜୀବ ବା ଉଦ୍ଭିଦକୁ ଦେଖିବା ମାତ୍ରେ ସାବଧାନ ହୋଇଯାଉ, ସେହିପରି WhatsApp ରେ କୌଣସି ଅଜଣା ନମ୍ବରରୁ ମେସେଜ୍ ଆସିଲେ ତୁରନ୍ତ ସନ୍ଦେହ କରିବା ଉଚିତ୍। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ‘ଜୈବିକ ସୂଚକ’ (Biological Indicator) ଭଳି, ଯାହା ବିପଦର ସୂଚନା ଦେଉଛି।
- Meta ର ଉପାୟ: WhatsApp ରେ ଏବେ ଆପଣଙ୍କୁ କହିଦେବ ଯେ କେଉଁ ନମ୍ବରଟି ଅଜଣା। ଏହା ସ୍କାମରଙ୍କୁ ଚିହ୍ନିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
-
ଅତ୍ୟଧିକ ତରବର କରୁଥିବା ମେସେଜ୍ (Urgent/Hasty Messages):
- ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କଥା: ଯେପରିକି କୌଣସି ପ୍ରାଣୀ ହଠାତ୍ ଭୟ ଦେଖାଇ ଆମକୁ ଧରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ, ସେହିପରି ସ୍କାମର୍ ମାନେ ଆପଣଙ୍କୁ ତରବର କରାଇବେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଆପଣ ଚିନ୍ତା କରିବାର ସୁଯୋଗ ନପାଇ ଭୁଲ୍ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଯିବେ। ଏହା ‘ମନୋବୈଜ୍ଞାନିକ ଅସ୍ଥିରତା’ (Psychological Instability) ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ଏକ ଉଦାହରଣ।
- Meta ର ଉପାୟ: ସେମାନେ ଆପଣଙ୍କୁ କହିବେ ଯେ ତୁରନ୍ତ ଟଙ୍କା ପଠାନ୍ତୁ, ନଚେତ୍ ଉପାୟ ହରାଇ ବସିବେ। ଏଭଳି ମେସେଜ୍ ଆସିଲେ ସାବଧାନ ହୋଇଯାଆନ୍ତୁ।
-
ଅବାସ୍ତବ ଲୋଭ ଦେଖାଉଥିବା ମେସେଜ୍ (Unrealistic Offers):
- ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କଥା: ଯେପରିକି ଏକ ବିରଳ ଖଣିଜ ବା କୌଣସି ଅଦ୍ଭୁତ ଜୀବ ବିଷୟରେ ଆପଣ ଶୁଣିଲେ, ତାହା ସତ୍ୟ କି ନାହିଁ ତାହା ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆମେ ତଦନ୍ତ କରୁ, ସେହିପରି WhatsApp ରେ କୌଣସି ବଡ଼ ଲୋଭ ଦେଖାଉଥିବା ମେସେଜ୍ ଆସିଲେ ତାହା ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ତଦନ୍ତ କରିବା ଉଚିତ୍। ଏହା ‘ସନ୍ଦେହବାଦୀ ଗବେଷଣା’ (Skeptical Inquiry) ଭଳି।
- Meta ର ଉପାୟ: WhatsApp ରେ କିଛି ଟୁଲ୍ ଆସୁଛି, ଯାହା ଆପଣଙ୍କୁ ଏଭଳି ଅବାସ୍ତବ ଅଫର୍ ଥିବା ମେସେଜ୍ ଗୁଡିକୁ ଚିହ୍ନିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
-
ପଚାରୁଥିବା ସୂଚନା (Information Requested):
- ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କଥା: ଯେପରିକି ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ କୌଣସି ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ଗୁଣ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆମେ ତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କରୁ, ସେହିପରି ଆପଣଙ୍କୁ କୌଣସି ମେସେଜ୍ ରେ ଆପଣଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସୂଚନା, ପାସୱାର୍ଡ, ବ୍ୟାଙ୍କ ଡିଟେଲ୍ ମାଗିଲେ, ତୁରନ୍ତ ସେହି ମେସେଜ୍ ଟିକୁ ‘ସନ୍ଦେହଜନକ’ (Suspicious) ଭାବରେ ବିବେଚନା କରନ୍ତୁ। ଏହା ‘ଡାଟା ସୁରକ୍ଷା’ (Data Security) ର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ।
- Meta ର ଉପାୟ: WhatsApp ଆପଣଙ୍କୁ ସାବଧାନ କରିବ ଯେ ଯେତେବେଳେ କେହି ଆପଣଙ୍କର ଗୋପନୀୟ ସୂଚନା ମାଗିବ।
ପିଲା ଓ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅତିରିକ୍ତ ଟିପ୍ସ:
- ଯଦି କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ହୁଏ, ତୁରନ୍ତ ବଡ଼ଙ୍କୁ ପଚାରନ୍ତୁ: ଆପଣଙ୍କ ପିତାମାତା, ଶିକ୍ଷକ ବା ଆପଣ ଯାହାକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ସେହି ମେସେଜ୍ ଟି ଦେଖାଇ ପଚାରନ୍ତୁ। ଏହା ‘ସହଯୋଗୀ ଅଧ୍ୟୟନ’ (Collaborative Learning) ଭଳି, ଯେଉଁଠାରେ ଆମେ ଜ୍ଞାନ ବାଣ୍ଟି ବା ମିଶି ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କରୁ।
- କୌଣସି ଲିଙ୍କ୍ ରେ କ୍ଲିକ କରିବେ ନାହିଁ: ସେହି ଲିଙ୍କ୍ ଟି ଆପଣଙ୍କୁ ଏକ ଭୁଲ୍ ୱେବସାଇଟ୍ ରେ ନେଇଯାଇ ପାରେ, ଯେଉଁଠାରେ ଆପଣଙ୍କ ସୂଚନା ଚୋରି ହୋଇପାରେ। ଏହା ‘ଡିଜିଟାଲ୍ ଫାନ୍ଦ’ (Digital Trap) ରୁ ବଞ୍ଚିବା ଭଳି।
- WhatsApp ରେ ‘Block’ ଏବଂ ‘Report’ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ: ଯଦି ଆପଣଙ୍କୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଖରାପ ମେସେଜ୍ କରୁଛି ବା ସ୍କାମ କରୁଛି ବୋଲି ଲାଗେ, ତାହେଲେ ତାକୁ ‘Block’ କରିଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ WhatsApp କୁ ତା ବିଷୟରେ ‘Report’ କରନ୍ତୁ। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ‘ସାମାଜିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ’ (Social Control) ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟମାନେ ମଧ୍ୟ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବେ।
ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା:
ପିଲାମାନେ, ଆଜିକାଲି ସବୁ କିଛି ବିଜ୍ଞାନ ସହିତ ଜଡ଼ିତ। ଆମେ ଯେପରିକି ନିର୍ମଳ ବାୟୁ ପାଇଁ ଗଛ ଲଗାଉ, ସେହିପରି ଏହି ଡିଜିଟାଲ୍ ଦୁନିଆରେ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବା ପାଇଁ ଆମକୁ ବିଜ୍ଞାନର ଏହି ଛୋଟ ଛୋଟ ଉପାୟ ଗୁଡିକ ଶିଖିବା ଆବଶ୍ୟକ। Meta ର ଏହି ନୂଆ ଉପାୟ ଗୁଡିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ତତ୍ୱ ଉପରେ ଆଧାରିତ, ଯାହା ଆପଣଙ୍କୁ ଏକ ଅଦୃଶ୍ୟ ଶତ୍ରୁ (ସ୍କାମର୍) ଠାରୁ ରକ୍ଷା କରିବ।
ଶେଷ କଥା:
WhatsApp ରେ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା। Meta ର ଏହି ନୂଆ ଉପାୟ ଗୁଡିକ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ। ଏହି ଟିପ୍ସ ଗୁଡିକ ମନେ ରଖନ୍ତୁ ଏବଂ ସବୁବେଳେ ସାବଧାନ ରହିନ୍ତୁ। ଏହିଭଳି ଛୋଟ ଛୋଟ ଜ୍ଞାନ ଆପଣଙ୍କୁ ଏକ ବିଜ୍ଞାନୀ ଭଳି ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଠିକ୍ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।
New WhatsApp Tools and Tips to Beat Messaging Scams
ଏଆଇ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଛି।
Google Gemini ରୁ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି:
2025-08-05 16:00 ରେ, Meta ‘New WhatsApp Tools and Tips to Beat Messaging Scams’ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଲେଖନ୍ତୁ, ଯାହା ପିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଏବଂ ଅଧିକ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ। ଦୟାକରି କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ।