ନିଶ୍ଚିତ, ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଲେଖା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି।
ୱାନାକ୍ରାଇ (WannaCry) ରାନସମୱେୟାର: ଘରୋଇ ଉପଭୋକ୍ତା ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା
8 ମେ 2025 ରେ, ୟୁକେର ନ୍ୟାସନାଲ ସାଇବର ସିକ୍ୟୁରିଟି ସେଣ୍ଟର (NCSC) ଘରୋଇ ଉପଭୋକ୍ତା ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ପାଇଁ ୱାନାକ୍ରାଇ ରାନସମୱେୟାର ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ପ୍ରକାଶ କରିଛି। ଏହି ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ୱାନାକ୍ରାଇ ଆକ୍ରମଣରୁ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ଏବଂ ଆକ୍ରମଣ ହେଲେ କଣ କରିବାକୁ ହେବ, ସେ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ।
ୱାନାକ୍ରାଇ କ’ଣ?
ୱାନାକ୍ରାଇ ହେଉଛି ଏକ ରାନସମୱେୟାର। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ମାଲୱେୟାର (Malware), ଯାହା କମ୍ପ୍ୟୁଟର ସିଷ୍ଟମକୁ ସଂକ୍ରମିତ କରି ଫାଇଲଗୁଡ଼ିକୁ ଏନକ୍ରିପ୍ଟ (encrypt) କରିଥାଏ। ଏନକ୍ରିପ୍ଟ ହେବା ପରେ, ଉପଭୋକ୍ତା ଫାଇଲଗୁଡ଼ିକୁ ଆକ୍ସେସ୍ (access) କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ଫାଇଲଗୁଡ଼ିକୁ ଡିକ୍ରିପ୍ଟ (decrypt) କରିବା ପାଇଁ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ଟଙ୍କା (ransom) ଦାବି କରନ୍ତି। 2017 ମସିହାରେ ୱାନାକ୍ରାଇ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ବ୍ୟାପିଥିଲା ଏବଂ ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସଂସ୍ଥା ଏହାର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ।
ଘରୋଇ ଉପଭୋକ୍ତା ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟ କିପରି ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବେ?
NCSC ନିମ୍ନଲିଖିତ ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁସରଣ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛି:
- ସଫ୍ଟୱେର୍ ଅପଡେଟ୍ କରନ୍ତୁ: ଆପଣଙ୍କର ଅପରେଟିଂ ସିଷ୍ଟମ୍ (operating system) ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଫ୍ଟୱେର୍କୁ ସର୍ବଦା ଅପଡେଟ୍ ରଖନ୍ତୁ। ମାଇକ୍ରୋସଫ୍ଟ ୱିଣ୍ଡୋଜ୍ (Microsoft Windows) ପାଇଁ ସିକ୍ୟୁରିଟି ପ୍ୟାଚ୍ (security patch) ଗୁଡ଼ିକୁ ତୁରନ୍ତ ଇନଷ୍ଟଲ୍ (install) କରନ୍ତୁ।
- ଆଣ୍ଟିଭାଇରସ୍ ସଫ୍ଟୱେର୍ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ: ଏକ ଭଲ ଆଣ୍ଟିଭାଇରସ୍ ସଫ୍ଟୱେର୍ ଇନଷ୍ଟଲ୍ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଏହାକୁ ନିୟମିତ ଭାବେ ଅପଡେଟ୍ କରନ୍ତୁ।
- ସନ୍ଦେହଜନକ ଇମେଲ୍ ଏବଂ ଲିଙ୍କ୍ ଉପରେ କ୍ଲିକ୍ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ: ଅଜଣା ଇମେଲ୍ ଆଟାଚମେଣ୍ଟ୍ (email attachments) କିମ୍ବା ଲିଙ୍କ୍ ଉପରେ କ୍ଲିକ୍ କରିବା ଠାରୁ ଦୂରେଇ ରୁହନ୍ତୁ।
- ନିୟମିତ ବ୍ୟାକଅପ୍ (backup) ରଖନ୍ତୁ: ଆପଣଙ୍କ ଡାଟାର ନିୟମିତ ବ୍ୟାକଅପ୍ ରଖନ୍ତୁ। ଯଦି ଆପଣଙ୍କ ସିଷ୍ଟମ୍ ୱାନାକ୍ରାଇ ଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ରମିତ ହୁଏ, ତେବେ ଆପଣ ବ୍ୟାକଅପ୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଡାଟା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିପାରିବେ।
- ଫାଇାରୱାଲ୍ (firewall) ସକ୍ରିୟ ରଖନ୍ତୁ: ଆପଣଙ୍କର ଫାଇାରୱାଲ୍ ସର୍ବଦା ସକ୍ରିୟ ରଖନ୍ତୁ।
- ପାସୱାର୍ଡ଼ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖନ୍ତୁ: ଏକ ଦୃଢ଼ ପାସୱାର୍ଡ଼ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଏହାକୁ ନିୟମିତ ଭାବେ ବଦଳାନ୍ତୁ।
ଯଦି ଆପଣ ୱାନାକ୍ରାଇ ଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ରମିତ ହୁଅନ୍ତି ତେବେ କ’ଣ କରିବେ?
ଯଦି ଆପଣଙ୍କ ସିଷ୍ଟମ୍ ୱାନାକ୍ରାଇ ଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ରମିତ ହୁଏ, ତେବେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପଦକ୍ଷେପ ନିଅନ୍ତୁ:
- ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆପଣଙ୍କର କମ୍ପ୍ୟୁଟରକୁ ନେଟୱାର୍କରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ କରନ୍ତୁ: ଏହାକୁ ତୁରନ୍ତ ବନ୍ଦ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ କେବୁଲ୍ କାଢ଼ି ଦିଅନ୍ତୁ।
- ରାନସମ୍ (ransom) ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ: ରାନସମ୍ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ ଆପଣଙ୍କ ଫାଇଲ୍ ଫେରି ପାଇବାର କୌଣସି ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି (guarantee) ନାହିଁ।
- ସାଇବର ସିକ୍ୟୁରିଟି ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ କରନ୍ତୁ: ଜଣେ ସାଇବର ସିକ୍ୟୁରିଟି ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ କରି ସାହାଯ୍ୟ ନିଅନ୍ତୁ।
- ପୋଲିସକୁ ରିପୋର୍ଟ କରନ୍ତୁ: ଆପଣ ସାଇବର କ୍ରାଇମ୍ (cyber crime) ବିଷୟରେ ପୋଲିସକୁ ରିପୋର୍ଟ କରିପାରିବେ।
ସାରାଂଶ
ୱାନାକ୍ରାଇ ଏକ ଗମ୍ଭୀର ସାଇବର ସୁରକ୍ଷା ବିପଦ। କିନ୍ତୁ ସଠିକ୍ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇ ଏହାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ। ଉପରୋକ୍ତ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକାକୁ ଅନୁସରଣ କରି, ଘରୋଇ ଉପଭୋକ୍ତା ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ୱାନାକ୍ରାଇ ଆକ୍ରମଣରୁ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିପାରିବେ।
ଏହା ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଯାହା ୱାନାକ୍ରାଇ ରାନସମୱେୟାର ଏବଂ ଏହାଠାରୁ କିପରି ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବେ ସେ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ। ଆଶା କରେ ଏହା ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ହେବ।
Ransomware: ‘WannaCry’ guidance for home users and small businesses
AI ଖବର ପ୍ରଦାନ କରିଛି।
ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ Google Gemini ରୁ ଉତ୍ପାଦିତ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଛି:
2025-05-08 11:54 ରେ, ‘Ransomware: ‘WannaCry’ guidance for home users and small businesses’ UK National Cyber Security Centre ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହିତ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖ ଲେଖନ୍ତୁ। ଦୟାକରି ଓଡ଼ିଆରେ ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ।
21