କଳା ଗର୍ତ୍ତର ଶିକାରୀ: LIGO ର ଦଶ ବର୍ଷର ଯାତ୍ରା
୨୦୨୫ ମସିହା, ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖ। ଏହି ଦିନ, ମାସାଚୁସେଟ୍ସ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି (MIT) ରୁ ଏକ ଖୁସି ଖବର ଆସିଲା: “ଦଶ ବର୍ଷ ପରେ, LIGO ଏକ କଳା ଗର୍ତ୍ତର ଶିକାରୀ ମେସିନରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।” ଏହି ଖବର ଆମକୁ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ବିଜ୍ଞାନର ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛି। ଏହି ଲେଖାଟି ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ, ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହୀ କରିବ ଏବଂ LIGO ର କାମକୁ ସହଜ ଭାବରେ ବୁଝାଇବ।
LIGO କଣ?
LIGO ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି “Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory”। ଏହା ଏକ ବଡ଼ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, ଯାହା ଦୁଇଟି ଅଲଗା ଅଲଗା ସ୍ଥାନରେ, ଆମେରିକାର ଲୁଇଜିଆନା ଏବଂ ୱାଶିଂଟନରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହି କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡିକର ମୁଖ୍ୟ କାମ ହେଉଛି “ଗ୍ରାଭିଟେସନାଲ ୱେଭ୍” ଖୋଜିବା।
ଗ୍ରାଭିଟେସନାଲ ୱେଭ୍ କଣ?
କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ଆପଣ ଏକ ଶାନ୍ତ ପୁଷ୍କରଣୀରେ ଏକ ପଥର ଫିଙ୍ଗିଲେ। ଫଳରେ ପାଣିରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଢେଉ ସୃଷ୍ଟି ହେବ। ଏହି ଢେଉଗୁଡିକ ପୁଷ୍କରଣୀର ସବୁଆଡେ ବ୍ୟାପିଯିବ। ଠିକ୍ ସେହିପରି, ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ ଯେତେବେଳେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଘଟଣା ଘଟେ, ଯେପରିକି ଦୁଇଟି କଳା ଗର୍ତ୍ତର ମିଳନ, କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ବିରାଟ ତାରାର ବିସ୍ଫୋରଣ, ସେତେବେଳେ ସ୍ଥାନ-କାଳରେ ଢେଉ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ। ଏହି ଢେଉଗୁଡିକହିଁ “ଗ୍ରାଭିଟେସନାଲ ୱେଭ୍”। ଏହି ଢେଉଗୁଡିକ ଆମର ପୃଥିବୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଏତେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ହୋଇଥାନ୍ତି ଯେ ସେମାନଙ୍କୁ ଠାବ କରିବା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।
LIGO ର କାମ କଣ?
LIGO ଏହି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗ୍ରାଭିଟେସନାଲ ୱେଭ୍ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ଲେଜର ଲାଇଟ୍ ବ୍ୟବହାର କରେ। ଏହା ଏକ “ଇଣ୍ଟରଫେରେମିଟର” ଯନ୍ତ୍ର, ଯାହା ଲେଜର ଲାଇଟକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି, ଲମ୍ବା ଲମ୍ବା ଟ୍ୟୁବ୍ ଦେଇ ପଠାଇଥାଏ। ଯେତେବେଳେ ଗ୍ରାଭିଟେସନାଲ ୱେଭ୍ ଆସେ, ସେତେବେଳେ ଟ୍ୟୁବ୍ ର ଲମ୍ବରେ ଛୋଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ। LIGO ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲେଜର ଲାଇଟ୍ ର ଢାଞ୍ଚାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟାଇ ଠାବ କରେ।
କଳା ଗର୍ତ୍ତ ଶିକାରୀ କାହିଁକି?
LIGO ର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସଫଳତା ହେଉଛି କଳା ଗର୍ତ୍ତର ମିଳନ ଠାବ କରିବା। କଳା ଗର୍ତ୍ତ ହେଉଛି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଏପରି ଏକ ସ୍ଥାନ, ଯାହାର ଗ୍ରାଭିଟି ଏତେ ପ୍ରବଳ ଯେ ଆଲୋକ ମଧ୍ୟ ତା ଭିତରୁ ବାହାରି ପାରେ ନାହିଁ। LIGO ର ସାହାଯ୍ୟରେ, ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଦୁଇଟି କଳା ଗର୍ତ୍ତ ମିଶିଯିବା ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଗ୍ରାଭିଟେସନାଲ ୱେଭ୍ ଠାବ କରିଛନ୍ତି। ଏହା ଆମକୁ କଳା ଗର୍ତ୍ତ ବିଷୟରେ ଅନେକ ନୂଆ କଥା ଜଣାଇଛି।
ଦଶ ବର୍ଷର ଯାତ୍ରା ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ
LIGO ଗତ ଦଶ ବର୍ଷରେ ଅନେକ ସଫଳତା ପାଇଛି। ଏହା କଳା ଗର୍ତ୍ତ, ନ୍ୟୁଟ୍ରନ ଷ୍ଟାର୍ ମିଳନ, ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଆମକୁ ନୂଆ ତଥ୍ୟ ଦେଇଛି। LIGO ର ଏହି ଆବିଷ୍କାର ଗଣିତ, ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ, ଏବଂ ଜ୍ୟୋର୍ତିବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ନୂଆ ଦିଗ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଛି।
ଏହି ଯାତ୍ରା ଏଠାରେ ଶେଷ ହୋଇନାହିଁ। LIGO ଏବଂ ଏହାର ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆସିବାକୁ ଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଯେପରିକି LIGO India, ଆମକୁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଅନେକ ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ। ଆପଣମାନେ, ଆଜିର ପିଲାଏ, ଆସନ୍ତା କାଲିର ବୈଜ୍ଞାନିକ ହୋଇ LIGO ର ଏହି ଅଦ୍ଭୁତ ଯାତ୍ରାରେ ସାମିଲ ହୋଇପାରନ୍ତି। ବିଜ୍ଞାନର ଦୁନିଆ ଅନେକ ରହସ୍ୟରେ ଭରପୂର, ଏବଂ LIGO ତାହାକୁ ଖୋଲିବାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଚାବି।
Ten years later, LIGO is a black-hole hunting machine
ଏଆଇ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଛି।
Google Gemini ରୁ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି:
2025-09-10 15:00 ରେ, Massachusetts Institute of Technology ‘Ten years later, LIGO is a black-hole hunting machine’ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି। ଦୟାକରି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ସହ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଲେଖା ଲେଖନ୍ତୁ, ଯାହା ପିଲା ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନେ ବୁଝିପାରିବେ ଏବଂ ଅଧିକ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞାନରେ ଆଗ୍ରହୀ କରିବ। ଦୟାକରି କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ।